Dünyada Uygulanan Döviz Kuru Rejimleri...

 

1.      Esnek Döviz Kuru Rejimi

Ülkelerin para kurlarının piyasalarda arz ve talep şartlarına göre belirlenmesidir. Merkez Bankaları döviz piyasalarında alım-satım işlemi gerçekleştirmez ve kurun seviyesi sabit kalır. Bu rejim kendi arasında 2’ye ayrılır.

a.      ---Serbest Dalgalanan Kur Rejimi

b.      ---Yönetilen Dalgalanan Kur Rejimi

 Serbest Dalgalanan Kur Rejimi

Para, günlük kur içerisinde belirli konjonktürel durumlarda fiyatlanır. Merkez Bankası bu kura müdahale etmez. Gelişmiş ülkelerde kullanılan uygulama, büyük ekonomilerden  günümüzde gelişmekte olan ekonomilere kaymaktadır.

Bu kurda her ne kadar Merkez Bankası müdahale etmez desekte, ani iniş ve çıkışlarda (özellikle gelişmekte olan ülkelerde) Merkez Bankası müdahale eder/edebilir. Döviz kurlarına müdahale ile birlikte faiz oranlarına da müdahale ederek dolaylı olarak döviz kurlarında azalma/düşürme gerçekleşebilir.

Gelişmekte olan ülkeler dalgalanmadan açıkçası korkabilir çünkü ani iniş-çıkışlar sonucu kredi derecelendirme kuruluşlarından olumsuz not gelmektedir. Para politikasının uygulanmasında da kredibilite eksikliği mevcuttur.

Ani iniş-çıkışlar neticesinde devalüasyon riski vardır. Bununla birlikte resesyona girmek, para ikamesinin ve döviz cinsinden borçlanmanın artması ve özel sektörün döviz ile borçlanması sonucu firmaların zorlanmasına da neden olur.

Yükselen piyasalarda kurların dalgalanması ile birlikte dış ticaret zarar görebilir. ABD doları üzerinden yapılan dış ticaret karşısında kur riskine karşı koruma sağlayacak bir yöntem yoktur. İhracat yada ithalat zarar görebilir. Gelişmiş ülkelerde vadeli işlemlerde sadece faiz farkının yansıtıldığı vadeli kur primi yeterli bulunmaz. Aynı zamanda vadeli kur hesaplamalarındaki spot kurlarda çok dalgalandığı için vadeli kur hesabı zorlanır ve piyasa rahatlamaz.

1997 Asya Krizinin kilit ülkesi Tayland da Merkez Bankası rezervlerin çoğunu vadeli işlem piyasalarına müdahale için kullanmış ve kur riskini azaltmayı denemiştir.

Yönetilen Dalgalı Kur Rejimi

Serbest kur ile sabit kur rejimi arasında kalan diğer rejimleri içerir. Resmi kur hedefi olmamakla beraber “de facto” olarak piyasalar yerine hükümet tarafından belirlenir. Otoriteler kura müdahale ettikçe sabit kur rejimi, kura müdahale azaldıkça serbest dalgalanan kur rejimidir.

Gelişmiş ülkelerde kurlarda yaşanan dalgalanmaların ticaret üzerindeki etkisi gelişmekte olan ülkelere göre daha azdır. Gelişmekte olan ülkelerdeki vadeli işlem piyasaları yeterince gelişmemiş olduğu için yönetilen dalgalanan kur rejimi serbest dalgalanan kur rejimine karşın tercih edilir.

2.      Sabit Döviz Kur Rejimi

Yerli paranın dış değerinin Merkez Bankası tarafından çoğunlukla güçlü ülkelerin para birimlerine eşitlenmesidir. Eşitlenen rakam bir defa da Merkez Bankası tarafından belirlenir ve değiştirilinceye kadar aynı kalır.

Bir diğer tanımda ise milli paranın ortadan kaldırılıp yerine uluslararası piyasalarda kabul gören dövizlerin ülkenin resmi parası olduğu “resmi dolarizasyon”  ile kurun belirli bir oranda sabitlenmesi şeklini alan geniş skalada uygulanır. Bu durum “para kurulu” ile yerel paranın sabit kur üzerinden parasal tabanı karşılama taahhüdü içermesinden dolayı sabir kur rejimi olarak anılır.

Türkiye’de bu kur sistemi 1980’lere kadar uygulanmıştır. TL’nin değeri Merkez Bankası tarafından belirlenmiş ve o değerde sabit tutulmuştur. TL’de yaşanan değer kayıpları, paranın devalüasyon şeklindeki müdahalesiyle birlikte düzeltilmiş ve Merkez Bankası yeni kur belirleyerek işlemler sürdürülmüştür.