Avrupa Birliği ve Türkmen Gazı... Türkmen Doğalgazı Neden Önemli...

 

Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan arasında 14 Aralık 2022 tarihinde yapılan 3’lü zirve, son yıllarda özellikle enerji anlamında yapılan en önemli zirve niteliğini taşıyor. Toplantı sonrası Türkmenistan’da üretilen doğalgaz, Türkiye ve Azerbaycan üzerinden doğrudan Avrupa ülkelerine taşınabilecek. Böylece Türkiye gibi Rus gazına bağımlı olan ülkeler alternatif kaynaklar vasıtasıyla tek bir ülke bağımlılığından kurtulmuş olabilecek.

Türkiye aslında bu projeyi 2001 yılında Orta Asya ülkeleriyle bir araya gelerek ortaya koymak istedi fakat dönemin Başbakanı Devlet Bahçeli’nin yoğun çabaları yeterli olmadı.

Türk dünyasının yer altı maden endüstrisindeki yerinin önemli olduğu herkesçe bilinen bir gerçek. Türkistan ve Kafkas coğrafyasının yer altı ve yer üstü kaynaklarının küresel ölçekte ilgi çekici olduğu ve bu coğrafya üzerindeki hegemonyasını özellikle Ukrayna savaşı üzerinden Rusya’nın arttırdığını biliyoruz. Ukrayna savaşının perde arkasında Rusya’nın doğrudan olmasa da dolaylı olarak Türkmen coğrafyasına bir tehdidi var. Nedeni ise özellikle Türkmenistan’ın Rusya ve Katar gibi önemli doğalgaz üreticilerinin ardından rezerv olarak 6.sırada yer alması gösterilebilir. Ayrıca dünyanın en zengin ülkelerinden birisi Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan’da önemli ölçüde doğalgaz ve petrol rezervleri mevcut. Özbekistan’da ise yüksek miktarda hidrokarbon kaynağı var. Kırgızistan’da önemli yer altı kaynağı yok ancak dağlık coğrafyası nedeniyle hidroelektrik enerjisine sahip.

Ortadoğu ve Avrupa arasında köprü vaziyeti gören Türkiye, dünyanın enerji ticaret merkezleri arasındaki iletişim konumu, enerji üreten ve tüketen ülkelerin birbirleriyle ulaşımının sağlanmasında öncü role sahip bir ülke. Türkiye, endüstriyel ürün üretimi yani ithal ikame ürün pazarında yıllar içinde üretim arzını artırdığı için daha fazla enerji talebinde bulunuyor. Kafkas ve Türki cumhuriyetler hem Türk talebinin karşılanması hem de ürettikleri doğalgaz ve diğer rezervlerin pazarlanması hususunda Türkiye’nin arabulucu rolünü kullanıyor.

Bununla birlikte Türkiye, Rus-Ukrayna savaşında iki taraf arasında aracı rolünü üstlenmiş vaziyette. Putin, Ukrayna üzerinden Baltık denizi altından geçen mevcut boru hatlarını by-pass ederek Avrupa’daki tedarikçilerinin ihtiyacını sağlayabileceği gaz merkezinin Türkiye’de kurulmasına yönelik çalışmalara destek verdi. Ayrıca Türkmen gazının Azerbaycan üzerinden Türkiye’ye ulaşmasını da destekler nitelikte açıklamalarda bulundu.

Bir diğer soru ise Rusya’nın geçmişten beri arka bahçesi olarak gördüğü Orta Asya’nın, Türkiye ve Batı ile enerji çalışmaları yapmasına Rusya ne diyecek?.. Sonuç olarak Batı’nın en büyük tedarikçisi Rusya ve Rus pazarına alternatif yeni bir rakip giriyor.

Türkmen gazının Avrupa’ya ulaştırılması hala Rus gaz hatları üzerinden sağlandığını söylemiştik. Bu pazarın Çin’e olan gaz arzını da artırdığı gibi bir gerçek söz konusu. Türkiye üzerinden diğer pazarlara da erişim hususunda yeni yollar aranıyor. Temelde yine Ukrayna savaşına dönüyoruz. Savaş başladığından beri Orta Asya ülkeleri, Rusya’ya karşı mesafeli duruyor. Rusya’nın AB ülkelerine yaptırım misillemesi olarak enerji kartını oynaması, AB ülkelerinin alternatif yol arayışına neden oldu. Rusya’nın etkinliğinin bu durumda azalma ihtimali var. Türki cumhuriyetlerinden gelen enerji kaynaklarının kaybedilme durumu yaşanırsa elinde Avrupa’yı tehdit edebileceği koz kalmayacak.

Trans-Hazar boru hattı projesi bölgeyle ilgili yıllardır perde arkasında konuşuldu ve en önemli proje olarak isimlendirildi. Projeyle Hazar çevresi ve Türkmen gazının Batı’ya taşınması hedefleniyor. Bu projenin hayata geçirilmesiyle Türkiye ve bölge ülkeleri ciddi kazanımlar elde etmiş olacak. Türkmenistan projesi sadece Türkiye’nin enerji arz güvenliği ve maliyet düşüklüğünü sağlamıyor. Türkmenistan ve diğer ülkelerin kendilerine düşman olabilecek potansiyel ülkelere de gözdağı vermesi hedefleniyor. Bu 3 ülkenin diğer ticaret kalemleri arasında da ticari faaliyetlerini geliştirmesi de sağlanabilir. Türk birliğinin sağlanması için de büyük bir güç olabilir.