Çatalhöyük Neolitik ve Kalkolitik Kenti - Çumra Konya (Catalhoyuk Neolithic and Chalcolithic City - Çumra Province

Çatalhöyük Neolitik ve Kalkolitik Kenti - Çumra Konya (Catalhoyuk Neolithic and Chalcolithic City - Çumra Province - Konya)

- Mayıs 12, 2019

Türkiye’de Arkeoloji denilince akla gelen en önemli yerleşim yerlerinden biri olan Çatalhöyük, binlerce yıl öncesine dayanan kadim tarihiyle günümüze önemli miras bırakan yerlerin başında yer alıyor. Tarihi, 9.000 yıl öncesine dayanan bu yerleşim yeri Neolitik çağı anlamamızı sağlayan önemli bir yerleşim yeri. Konya ilinin Çumra ilçesinde yer alan kazı alanında 2.000 yıl kesintisiz olarak yerleşim sağlanmış. Çatalhöyük, arkeologlar tarafından o dönem içerisindeki en kalabalık ve düzenli yaşam alanı olarak da kabul ediliyor. Neolitik ve Kalkolitik döneme ait pek çok eseri içerisinde barındıran bu alan bizlere geçmiş dönemin Orta Anadolu yaşam mimarisini sunuyor.

İnsanlığın gelişim aşamalarından birisi olan yerleşik toplumsal hayata geçiş evresi yani tarım başlangıcıyla avcılık gibi önemli değişimlere ev sahipliği yapan Çatalhöyük, iki adet höyükten oluşmakta. Çatalhöyük, Neolitik Kentinden daha uzun olan Doğu Höyüğü, M.Ö. 7400 ila 6200 arasında 18 tane Neolitik yerleşik katmandan oluşuyor. Bu katmanda yerleşik hayata geçiş ve sosyal yapıyı kanıtlayan duvar resimleri, rölyefler, heykeller ve farklı sanatsal yapılar bulunmaktadır. Batı Höyüğü, M.Ö. 6200 ila 5200 yılları arasında yer almış ve Kalkolitik döneme ev sahipliği yapmıştır. Her iki höyükte köyden kente yaşam geçişlerinin izlerini görebiliyoruz.

Çatalhöyük, barındırdığı nüfus sayısıyla, döneminin önemli yerleşim yerlerinden birisi. Yaklaşık 8.000 nüfusu barındıran bu bölge, döneminin özellikleriyle Mezopotamya dışında da böylesine büyük olmasıyla ilginç bir yapı sunuyor. 8.000 nüfus günümüz şartlarına göre az gözükse de bu nüfusun temel ihtiyaçları yani su, kanalizasyon, giyinme, çevresel şartlardan korunma gibi etmenlerini de göz ardı etmemek gerekir.

Çatalhöyük yerleşkesinde evler, bitişik nizamda ve içlerine çatılardan girilebilen ayrıca sokak bulunmayan yerleşim şekline göre inşaa edilmiştir. Çatalhöyük Kentini, bir kent yapan bu mimarisi değil geçmişten şimdiki zamana kadar gerek kalıntılarının boyutu gerekse yaşam standartları olarak kısmen günümüze benzetilmesi olarak açıklayabiliriz.

Çatalhöyük evlerinde her evde en az bir platform tarzı yapı mevcut. İnsanlar bu platformların altına ölülerini gömmüşler. Bunun anlamı aslında ata kültü ile bağdaşıyor yani ölülerle yaşama ve onlara saygı gösteriliyor. Ölülerin yanlarına ise onları onurlandıracak ve saygı anlamında hediyeler bırakılıyor.

Ayrıca evlerin içerisinde boğa başları ve boynuz gibi bazı kabartmalar mevcut. Bunlarda boğa hayvanının kutsallaştırılması olarak açıklanabilir.

Çatalhöyük’te farklı hayvanlar duvarlara betimlense de leopar figürü hemen hemen her yapıtta var. Bu da o dönem bölgede leoparların yaşadığına işaret ediyor.

Çatalhöyük kent girişinde de görebileceğiniz gibi pek çok kadın figür heykeli mevcut. Bu kadın figürleri genç, doğurgan ve yaşlı kadın olarak betimlenmiş. Kadına saygı günümüzde azalsa da o dönemde kadının toplum içerisindeki yapısı erkeğe oranla biraz daha fazla diyebiliriz.