Türkiye'deki Çocuk Gelinler: Evlilik mi Evcilik mi? (Child Brides in Turkey: Is it Marriage or House Games?)

Uluslararası kurallar ele alındığında 18 yaşının altında evlenen her birey “çocuk evliliği” ve evlenen kızlarda “çocuk gelin” statüsüne girmektedir. Yapılan araştırmalar ve basına yansıyan haberler doğrultusunda Türkiye’de yapılan çocuk evlilikleri/gelinlerin sayısı oldukça fazladır. Çocuk gelinlerin ağırlıklı olarak gelir düzeyi düşük ailelerde rastlanma sıklığı daha fazladır. Evdeki her bir bireyi beslemek, onların barınmalarını sağlamak zorunda olan evin baskın bireyi (genelde baba ya da amca) evdeki birey sayısını azaltarak tasarruf etmek maksadıyla kız çocuklarını erken yaşta evlendirmektedir. Masraf harici aile içerisinde yaşanan kız çocuğuna cinsel saldırı, bu saldırılar sonucu kimi zaman yaşann gebelik ve geleneksel yaşam sınırlarında hakim düşünce unsuru olan er kişiye (kocaya) itaat gibi dogmatik düşünceler sebebiyle çocuk gelinlerin erken evlilikleri yapılmaktadır.

Türk toplumunda baskın kanı şu şekildedir: Erkek belirli bir yaşa kadar eğitim görüp meslek hayatına atılır. Askerlik görevini de yerine getirdikten sonra evlilik yapar. Evlilik yaş aralığı bu sebeplerden ötürü ortalama bir erkek için 21-24 aralığında değişkenlik göstermektedir. Kızlar içinse durum biraz farklıdır. Belirli eğitimi alan bir kız çocuğunun meslek sahibi olup çalışmak istemesi toplumca yadırganmaktadır. Çünkü kadına, toplum içerisinde biçilen yol erkenden evlenip evinin işlerini ve çocuklarının bakımıyla ilgilenmesidir. Kadınların askerlik ile ilgili bir yükümlülükleri de olmadığı için temel eğitimlerini tamamlayan kadınların hızla evlendirilmeleri düşünülmektedir.

Bu düşünce anlayışı Türkiye içerisinde belirli bölgelerde ve bu bölgelerin çoğunlukla kırsal kesimlerinde yaygındır. Buralarda bulunan kız çocukları, şehirlerdeki akranlarına nazaran temel eğitimlerini de yeteri kadar alamamaktadır. Belirli bir yaşa kadar tarladaki işlerde örneğin çevre köylerde veya başka şehirlerde mevsimlik işçi olarak çalıştırılmakta, daha sonra toplumsal baskı nedeniyle erken yaşta evlendirilmektedir.

Yapılan araştırmalar sonucunda 15-19 yaş aralığında çocuk evliliklerinin dünyadaki yüzdesel oranları şu şekildedir: (World Marriage Patterns, 2000)

Tablo 1: Dünyada Çocuk Gelinlerin Ülkeler İçindeki Yüzdesel Rakamları

Ülke	Yüzde
Demokratik Kongo Cumhuriyeti	74,2
Nijer	61,9
Afganistan	53,7
Bangladeş	51,3
Mozambik	47,1
Mısır	15,9
Türkiye	15,5
Lübnan	13,2
Arjantin	12,4
Peru	12,5
Azerbaycan	12
Şili	11,7

Kaynak: World Marriage Patterns, 2000

2000 sonrası Türkiye için belirlenen çocuk gelin oranı %30-40 arasında olduğu tahmin edilmektedir. (Türkiye Gölge Raporu) Türkiye’de medeni kanun neticesinde %15,5’lik bir oranın erken evliliği hakim karşısında gerçekleşmiştir. Ayrıca Türkiye Gölge Raporunun yaptığı araştırmaya göre yasal nikahı olmayanların %53’lük bir kısmı Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde yer almaktadır. Bu bölgelerdeki çocuk gelinlerin evlendirilmelerinin temel nedeni başlık parası, berdel sistemi ve kan bedeli olarak sıralanabilir. (Çakmak, 2009) Tabi bu evlilikleri Türkiye içinde belirli bir bölgeye bağlayamayız. Diğer bölgelerde de çocuk evlilikleri oldukça fazladır.

Çözüm Önerileri

Bu evliliklerin yapılması şüphesiz hem toplumsal normlarda hem hukuksal anlamda yasaktır. Ancak bazen hukuksal normlar, toplumsal sistemi gerisinde kaldığı zaman toplumsak normların içerisinden çeşitli unsurlar ön plana çıkarmaktadır. Yetkisiz din adamlarının verdiği vaazlar, bazı şeyh ya da cemaatlerin bu evliliklere bakışının olumlu olması evlilikleri güçlendirmektedir.

Erken evlilikler tespit edildiği zaman hem çocuğun hem de karşı tarafın ailesi cezalandırılmalıdır. Bununla birlikte özellikle diyanetin Cuma ve diğer cami vaazlarında bu konu üzerine sıklıkla vaaz vermesi önemlidir. Uzman kişilerin, çocuk evliliklerinin yoğun yapıldığı bölgelerde görevlendirmeleri ve ilgili ailelere destek sağlaması gerekmektedir.

Kaynakça

Çakmak, D. (2009).” Türkiye’de çocuk gelinler”. Birinci hukukun gençleri sempozyumu hukuk devletinde kişisel güvenlik, bildiri tam metinler e-kitabı. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 20-1.

World Marriage Patterns. (2000). United Nations, Population Division, Department of Economic and Social Affairs, www.un.org/esa/population/publications/wororldldmarriage/worldmarriagepatterns2000.pdf

Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) Türkiye Yürütme Kurulu’na sunulan Türkiye Gölge Raporu. (2004). www.kadinininsanhaklari.org/yayinlar.php