Lublin-Brest Taarruzu ve 1943 Varşova Ghetto Ayaklanması

Lublin-Brest Taarruzu

Kızıl Ordunun Beyaz Rusya stratejik harekatı kapsamında sürdürdüğü bir taarruz harekatı olup 18 Temmuz-2 Ağustos 1944 tarihleri arasında Alman ve Rus Kızıl Orduları arasında meydana gelmiştir. Bagration harekatı olarak da bilinen bu harekatta amaç Alman Nazi kuvvetlerini merkez ve doğu Polonya’dan çıkarmak amacını taşıyan bir planın uygulaması şeklinde söylenebilir. Bu harekat, birkaç başka taarruzla birlikte aynı tarihler arasında uygulamaya konmuş ve Beyaz Rusya cephesinin güney kanadı (sol) tarafından Alman Güney Ukranya Ordular Grubu’na ve Merkez Ordular Grubu’na karşı yapılmıştır.

Bu harekatlardan en önemlisi, güneyde 1.Ukranya Cephesi Kuvvetlerinin Lvov-Sandomierz taarruzudur. Her iki harekat da, kuzeydeki Bagration harekatının başarılı bir gelişme göstermeye başlamasından haftalar sonra uygulamaya konulmuştur. Bagration Harekatı, Alman Nazi kuvvetlerini Beyaz Rusya’nın büyük bir bölümünden çıkarmıştır. Kendilerine verilen taktik hedeflere ulaştıktan sonra Sovyet kuvvetleri, 1944 yılının Ağustos ve Eylül ayları boyunca ilerlemelerine Varşova istikametinde devam etmiş fakat yine de Varşova ayaklanmasına destek olmamıştır.

Varşova Ghetto Ayaklanması

19 Nisan 1943 tarihinde Polonya’da yaşayan Yahudilerin, Mordecai Anielewicz’in liderliğinde yürüttüğü işgal altındaki Avrupa’nın ilk şehir ayaklanmasıdır. Doğu Avrupa’daki gettolarda bulunan pek çok Yahudi, Almanlara karşı direniş için örgütlenmeye, çalıntı ve el yapımı silahlarla güçlenmeye çalışıyordu. 1941-1943 yılları arasında yaklaşık 100 Yahudi grubu yeraltı direniş hareketlerini oluşturdu. Yahudilerin Almanlara karşı en bilindik silahlı çatışmayla direniş teşebbüsü, Varşova gettosunda gerçekleşti. Yahudi direnişçiler ağır Alman saldırısına 27 gün boyunca direnç gösterebildiler. Bütün silahları ise sadece 9 tüfek, 59 tabanca, 150-200 adet el bombası, patlayıcı ve mayından ibaretti. Yahudilerin karşısında ise büyük Alman Nazi Ordusu mevcuttu. 1942 yazında yaklaşık 300.000 Yahudi, Varşova’dan Treblinka’ya sürüldü.

Ölüm merkezlerinde toplu katliamlar yaşandığı haberleri Varşova gettosuna sızdığında hayatta kalan ve çoğu gençlerden oluşan bir grup, Z.O.B. (Yahudi Muharebe Örgütü-Zydowska Organizacja Bojowa) adında bir örgüt oluşturdu. 23 yaşındaki Mordecai Anielewicz liderliğinde örgütlenen Z.O.B., Yahudileri tren vagonlarına gitmemeye yönelik bir  direnişe çağıran bildiri yayınladılar. Ocak 1943’te, Varşova gettosundaki savaşçılar, gettodan sürmek üzere yeni bir grup toplamaya çalışan Alman birliklerine karşı ateş açtılar. Savaşçılar gettoya kaçak olarak sokulmuş az miktardaki silahı kullanıyorlardı. Birkaç gün sonra birlikler geri çekildi. Bu küçük zafer getto savaşçılarına gelecekte yapacakları direniş için hazırlanma gücü verdi. 19 Nisan 1943 tarihinde, Alman birlikleri ve polisi hayatta kalan Yahudileri sürmek üzere gettoya girdikten sonra Varşova gettosu tekrar ayaklanma başlattı. 750 savaşçı ağır silahlı ve iyi eğitimli Almanlara karşı savaştı. Getto savaşçıları yaklaşık bir ay kadar dayanabildi. 16 Mayıs 1943 tarihinde isyan sona erdi. Almanlar direnişi kırmayı başarmışlardı. Yakalanan 56.000 Yahudi’den yaklaşık 7.000’i vuruldu, geri kalanları ise ölüm kamplarına gönderildi.

Bu ayaklanmanın önemi ve simgeselliği, kimin kimi yendiğinin veya hangi tarafın ne kayıp verdiğinin çok ötesindeydi. Anielewicz, meslektaşı İzak Zuckerman’a şöyle yazıyordu:

“Önemli olan hayatımın hayalinin gerçek olması. Varşova gettosundaki Yahudi direnişi ise bir gerçek. Yahudilerin silahlı direnişi ve misillemesi de. Yahudi savaşçılarının kahramanca mücadelesine tanık oldum.”

Kaynak: Bu yazı Kuter Çelen'in "Hitler'in Doğu Seferi" isimli kitabından alıntılanarak yazılmıştır.